Archivo de la categoría: Homenaxes

Homenaxes

Eventos, Homenaxes, Trasmisores, Xeral

Vámola Alboreando – Ribeirana

Cando o Sr. Jesús Villar Souto era rapaz pasaba o tempo facendo enredos, é dicir, construía os seus propios xoguetes: «Daquela mandábannos co gando para o monte todo o día e tiñamos que buscar a maneira de entreter o tempo. A min sempre me chamou moito a atención a música, concretamente o son da gaita de fol, pero non había con que mercala, entón facía gaitas de algacén e algúnha frauta de sabugueiro. A música víñame de herdanza familiar, pois alá onde nacín, en Vilarín, no lugar de Cabana (Arzúa) meu padriño era un bo gaiterio e tiña formado, con meu tío e dous irmáns veciños, un cuarteto de gaitas de fol «Os Villares».

O repertorio do Sr. Jesus é moi variado, xa que toca pezas cun corte moi propio da Arzúa, que serían as que lembra do seu padriño e por outra banda as que aprendeu da súa estancia en Cacheiras-Teo (na Amahía), no val do Ulla. De entre o seu repertorio, quixemos destacar esta Ribeirana, muiñeira tocada de forma moi pousada, solemne e con moito gusto pois como el di: «Si se apura xa non é unha ribeirana«.

Esta é a nosa primeira entrega do que denominamos «Músicas de Teo». Cada quince días poderedes seguir puntualmente novas publicacións deste interesante traballo de campo desenvolvido por membros da Regionalista.

Enlace tenda:  http://www.aregionalista.es/store/

Eventos, Persoeiros da Terra

«Músicas de Teo» en ‘Lume na palleira’

«Vámola alboreando» en ‘Lume na palleira’

Este sábado 27 A Regionalista presentou o libro-cd «Vámola alboreando. Músicas de Teo» nos estudios da Radio galega, no apartado de ‘O recuncho da palleta’, da man de Pablo Díaz e Emilio Españadero. Como protagonistas Antonia Sánchez, quen aos 91 anos, co seu bo humor e sabedoría, nos deu mostra en canto á orixe das nosas raíces. Xunto a ela Germán V. Soneira, quen foi membro destacado dos Hermanos Lamas e dou fe da súa mestría tanxendo a gaita e cantando ao mesmo tempo.

Podedes escoitalo  partir do minuto 17 no seguinte enlace:

http://www.crtvg.es/rg/a-carta/lume-na-palleira-lume-na-palleira-do-dia-27-10-2012-452229

 

 

Trasmisores, Xeral

Germán V. Soneira

1 comentario

O noso protagonista nace no ano 1939 co remate do conflito bélico. Con só trece anos sae a tocar por primeira vez cunha comparsa de Entroido en Calo, máis xa desde ben neno lle atraía a música.

Co paso dos anos entrou a formar parte da charanga de Cornide «Sexteto enxebre Hermanos Lamas«, integrantes que mesturaban a profesionalidade que lles outorgaba posuír coñecementos musicais, e cos que Germán aprendería os mesmos, mais un trato persoal exquisito. Estes factores mesturados farían da charanga máis ca un grupo, unha familia musical. Ata o ano 1962 tocaría no Sexteto pois, unha vez rematou o servizo militar, marcharía emigrado para o Brasil abandonando forzosamente a charanga.

Neste etapa de compartir experiencias, o noso transmisor formouse non só como gaiteiro, tamén como persoa. Eran anos duros nos que a maioría dos músicos compaxinaban esta afección con outros traballos, pois apenas daba para vivir o tanxer no instrumento, mais supuña uns ingresos extra para a familia.

Para o Sr. Germán, o apoio que lle brindaron na casa dende ben neno para se dedicar á música resultou fundamental, se ben certo é que xa proviña dunha familia de gaiteiros: seu pai Ramón e seu tío José Furelos, oriúndos de Balcaide (Calo-Teo) tamén tocarían coa Charanga de Cornide. Como recorda Germán: «Na casa de meus abuelos sempre houbo todo tipo de instrumentos, moita e farra e bo humor».

Esta foi a maneira de formarse como un «gaiteiro en toda regra», exportando a nosa música na diáspora galega. Entre as súas facultades destacar a capacidade, á vez que virtude, de tocar e cantar ao mesmo tempo, como el di: «A modo asturiano»; faceta complicada que domina á perfección ao igual que seu tío «Furelos«, de quen aprendeu cando percorrían os camiños de ida e volta dunha actuación. Naqueles tempos a maior parte das viaxes facíanse a pé polos camiños e carreiros. Así foi como aprendeu as pezas, nos traxectos: «Non como aghora que se fai academia. Con meu tío, que sabía de todos os bailes naqueles lugares onde había boas mozas, un pouco antes de cheghar á aldea comezabamos a botar unha pieza cantada coa gaita a dúo e así ata o lughar onde se facía a fuliada. Ao pouco tempo de cheghar xa se xuntaba toda a xente por ver os ghaiteiriños e veña farra pra diante. Así comenzábanse as fuliadas hai moito tempo  na Amahía coa chamanda do canto do gaiteiro».

O Sr. Germán é un dos poucos gaiteiros que mantén a calidade de tocar e cantar conxuntamente, práctica moi estendida anos atrás pero que hoxe en día está case que esquecida. Na actualidade atópase desligada como unha das virtudes que debería ter un para se converter nun gaiteiro «en toda regla», con prestixo e recoñecemento, ou así o entendía Don Manuel Dopazo.

Con este tema  Germán quere homenaxear a seu tío Furelos quen se converteu no seu mentor e mestre gaiteiro, a quen admiraba e quería.

 

 

Actuacións, Eventos, Homenaxes, Xeral

Eu Xaquín Teo

Memorias dun baileEu Xaquín, Xaquín Teo, un vello da aldea que chegou a ver mundo…

As asociacións culturais A Regionalista e Rosalía de Castro, ambas as dúas de Teo, representan o vindeiro 10 de xuño ás 19 h. no Auditorio da Ramallosa-Teo unha escenificación na que me vexo involucrado e son partícipe: «A vida de Xaquín Teo. Memorias dun baile».

A través da miña vida faremos unha viaxe pola Galiza do século XX, pasando por momentos dramáticos como a Guerra Civil, onde me feriron, ou a forzosa emigración. Experiencia reais de varios testemuños agrupados entorno á miña persoa.

Calquera de nós que tivese a sorte de poder escoitar os nosos maiores saberá do que estou a falar, pois saber do noso pasado axudaramos a frontar o futuro.

convidados estades !!!

Persoeiros da Terra

Homenaxe a Nosa Requinta

O pasado 8 de outubro , sobre as 18.30 do serán reunimonos no local cultural da Carcacía, en San Pedro de Carcacía, para lles render tributo a estas formacións: as requintas de Reis, Lampai e Carcacía, que fomaron e forman un triángulo máxico nas expectativas da musicoloxía do país. Por suposto, homenaxeamos os que foran os seus membros activos e os achegados de todos.

Lamentamos que moitos dos nosos transmisores non chegaron a vivir este evento tan emotivo e máis que xustificado. Para a ocasión, tivemos a sorte de contar coa presenza e axuda incondicional de familias de integrantes das requintas como a do Sr. Romero de Carcacía, en concreto os seus netos Carmen e Manuel, e tamén membros da requinta de Lampai como o Sr. Francisco (Rumille), o

 

Sr. Sande e Pepe de ferreiro (Lampai). grazas ao seu labor recuperamos moitas melodias e anécdotas que recordaron para nós e quedaron rexistradas no libro » a nosa requinta, de Teo a Padrón».

 

Agradecera todas as familias que a través da súa colaboración (fotos, istrumentos, e materiais persoais , lembranzas…) nos prestaron o material necesario para poder levar a cabo unha exposición encadrada no marco da requinta.

Mención especial a xente como Manolo de Romero, Francisco García ,Patricio Piñeiro, Manuel Sande e Pepe de ferreiro que actuaron conxuntamente con membros de Alvariza reconstruindo un sexteto tradicional de requinta o cal encheu de vida o acto facendo un repaso polas tres diferentes formacións devanditas. Sen eles non seriamos qeun de desenvolver este labor.

 

Xa para rematar, agradecer a toda aquela xente que se achegou para acompañarnos no local que, por sorte, quedou pequeno para tanto público asi como ás autoridades dos dous concellos implicados: a técnica de cultural de Padrón e a conselleira de educación María C. Álvarez e o Sr. Alcalde Martiño Noriega do concello de Teo, pois a súa presenza axuda a que estes actos recollan e reforcen o grao de importancia que deben ter. recoñecer asi mesmo o labor destacado de persoas e entidades «anónimos» pola difusión da nosa cultura e obra realizada.

 

Dende a Asociación Cultural a Regionalista queremos contribuir á recuperación da memoria perdida destes conxuntos dando ao prelo un libro sobre os diferentes grupos de requinta que existiron no noso concello de teo e no lindeiro de Padró polas influencias e nexos de unión. Esta é a mellor forma que atopamos de agradecer o gran labor de difusión da música tradicional do Ulla dos que no seu día foron e son os nosos conveciños.

 

 

 

 

 

 

Mención Especial

Paulino do Vinculeiro

Corría o mes de novembro do 2006, cando decidimos facerlle unha visita ó Sr. Paulino Levorán Seoane, máis coñecido como «Paulino do vinculeiro» coa clara intención de facerlle unha simple entrevista, xa que el era un dos últimos carreteiros que quedaban no noso concello. Relatándonos historias incribles comezou aquela tarde de domingo: o estraperlo, os subornos no fialato, enganos aos gardas da vila, como dicía el: «a vida mesma nunha época moi dura»; e no medio de tantas e tantas historias xa algo afónico comezou a cantar un deses cantos que se facía acompañar nos traxectos de carreteiro, coa súa variña na man, e cuberto por un sombreiro de ala botou a andar unhas coplas desas que hai anos se podían escoitar polos camiños e corredoiras, ao igual que o asubío do carro que o acompañaba no traxín de ir dun lugar para outro.

Sen dúbida ningunha o que máis nos chamou a atención do Sr. Paulino foi o seu enorme sentido do humor, levado á ironía con moita retranca, por suposto sempre sen lle faltar ao respecto a ninguén. Cada historia que contaba dábanos unha lección maxistral do que era a vida mesma, e detrás de todos estes relatos agochábase unha ensinanza, xa que el consellos non daba. O noso protagonista consideraba que «cada home ten que vivir ou afrontar o destino para o que naceu, eu nacín para carreteiro».
Conversar con Paulino era como retroceder no tempo hai máis de sesenta anos, grazas á súa memoria recordaba como era a vila de Santiago, os seus arredores e sobretodo os camiños que levaban a ela, unha ampla visión de como se vivía e que é o que acontecía naqueles anos tan difíciles da posguerra.
O oficio de carreteiro aprenderíao de moi rapaz, da man de seu pai que tamén o exercía. Sendo un pícaro xa axudaba a carrexar cos bois e con só quince anos xa relevou a seu pai. Pouco a pouco iría coñecendo as delixencias deste, pero tamén a dureza que se reflicte neste verso que el aprendeu:

«A vida do carreteiro

é unha vida empenada

nin come carne nin oi misa

nin durme na cama»

Moitas das horas de viaxe de Paulino, e de calquera outro carreteiro, transcorrían cando o sol xa pechara: «Éche ben certo! A maior parte do tempo, sobretodo das noites, pasabámolo polas corredoiras. Un chegaba tarde á casa e ó día seguinte había que madrugar ás cinco ou seis da mañá para gañar 15 pesetas das de antes. De feito, as noites son tan fermosas como traicioneiras, dous ou tres quilómetros a pé e outros montado no carro para así enganar o sono e chegar ó destino».
As andainas de Paulino transcorreron sempre na compaña dos seus bois, compañeiros de viaxe: «Eran os meus amigos, nobres e humildes, capaces de voltar á casa eles sós e bruar á porta para avisar que xa chegaramos».

Moito mudaron os tempos dende aquela. Se comparamos cos actuais carreteiros (camioneiros) apenas existían nos longos traxectos pousadas onde facer parada e poder mollar a boca ou refuxiarse dunha treboada. Atrás quedan aqueles días onde se oía cantar o carro, orgullo do seu dono, polos camiños e corredoiras que cruzan os lugares do país.

A través da figura e en memoria do Sr. Paulino, finado este 2012, queremos recordar e pór en valor o labor dos carreteiros do país, profesión que coma outras tantas xa forma parte dos oficios de antano e son patrimonio inmaterial galego.

 

Homenaxes, Trasmisores

Danza de Antroido no Ulla

 

danzantes de antroido en Reis (Teo)
A expresión do Entroido recolle no país diversos costumes e tradicións que fan desta festividade un evento moi rico e variado culturalmente, tornándose especifico en diversas áreas xeográficas.
Na zona que nos concerne, a comarca da Ulla, atopamos os coñecidos coma xenerais, exército vestido con roupas decimonónicas que percorre os lugares da parroquia dando as vivas ós patriarcas das casas a cambio dun donativo. Na actualidade isto é o máis salientable, atrás quedan as esquecidas danzas de Entroido na Ulla nas que, acompañando os xenerais, van os coros de vellos e bonitos. Estes últimos -formados pola mocidade- son os que normalmente interpretaban as danzas alí onde eran ben recibidos pola xente e, se o sitio o permitía, logo de executar o baile repuñan folgos cos pratos típicos: filloas, orellas, chulas, carne da cachucha, viño do pais, caña, anís.. o que se chama “pór a mesa para o Entroido”.
Verbo da vestimenta dos danzantes, as variacións foron notables no chamado “coro de bonitos”. Antigamente vestían de arriba a abaixo de branco -homes e mulleres-, portando mantóns de ramos e caxemir con bandas de cores, colares brancos e cadeas douradas. Os directores destacaban polas súas gorretas e chaquetas vistosas pero, máis se cabe, polos chambergos, sombreiros característicos da Ulla de forma cónica recubertos de pluma de ave e motivos vexetais; só se conservan na parroquia de Santeles, A Estrada, pois nos demais lugares xa se perdeu a tradición de mantelos.
Vestimentas de antroido, onde se aprecia o "chambergo", Santeles - A Estrada
Con respecto á danza, esta foi recollida entre o concello de Teo e o da Estrada a diferentes informantes que curiosamente non a bailaran, simplemente lembraban vela representar antes da “guerra de España”. Os nosos protagonistas aprendérona por imitación, sendo rapaces moi novos. A estrutura do baile é sinxela: divídese en fila, cruzamento e parte de punto que se executa sempre seguindo unha forma xeométrica, ben un triángulo, un cadrado, un círculo, unha liñas… segundo as zonas e gustos de quen a interprete. Ao igual que no resto dos nosos bailes existe a figura do guía, encarnada na figura dos directores do coro de bonitos; eles serán os encargados de dirixir a representación.
A importancia desta danza reside na súa recuperación, xa que é unha tradición perdida que acompañaba o Entroido galego na comarca da Ulla. Coa esperanza de que nalgún momento sexa de novo interpretada no seu contexto, para o que foi creada e desenvolvida, animamos ás asociacións carnavalescas para que a recuperen e non deixen morrer as tradicións que nos identifican, evitando así a importación de costumes alleos que favorecen a globalización cultural e que son destrutores do propio. As roupas brancas do coro de bonitos, os chambergos, a presenza do gaiteiro…,  son elementos específicos e únicos do Entroido da Ulla.
Homenaxes, Trasmisores

Tributo o Sexteto Enxebre Hermanos Lamas

Nesta ocasión queremos renderlle especial tributo ao Sexteto Enxebre Hermanos Lamas no Centenario do seu nacemento (1910-2010).

Formado en Cornide-Teo, representaron á perfección o que foron as charangas ou murgas do século pasado no país. Seguindo a evolución natural, dende a gaita como instrumento solista ata a confluencia con outros instrumentos, como foron os de vento, conseguiron darlle á súa formación unha cor e un timbre novidoso para co son final nesta mestura de gaitas, saxo, clarinete,….
Moito do éxito do sexteto teense foi por mor da súa proxección no tempo, cen anos que superaron unha Guerra Civil e que lles outorgaron gran sona en toda a bisbarra.
Instrumentalmente, outro dos elementos novidosos foi a incorporación do saxo soprano, moi chamativo e pouco usual, xunto co clarinete, gaitas e percusión propia de banda (caixa e bombo con pratiños). Con tal formación, souberon adaptarse ás modas chegadas de fóra, aspecto que podemos comprobar na incorporación de variados ritmos foráneos: rumbas, foxtrot, habaneras, polkas, tangos, etc., moi demanda
dos polo público máis novo.

Dende o nacemento do Sexteto Enxebre Hermanos Lamas, moitas foron as cousas que mudaron ata a actualidade, cen anos que dan para lembrar aqueles bailes á saída da misa ou os concertos entre os descansos de orquestras. O secreto da súa unión, fai avivar e perdurar no tempo o recordo duns irmáns que revolucionaron o panorama musical da comarca santiaguesa.
Entre os seus integrantes, ao longo das tres xeracións dos Lamas, temos que destacar en primeiro lugar ó Sr. Ramón Lamas, líder incombustible e quen se encargaba, entre outras cousas, dos arranxos das pezas, pois destacaba en formación mus
ical (saxo e clarinete). Seu irmán, Pancho Lamas, piar básico da unión no nexo familiar polo seu bo carácter e musicalmente home polivalente (gaita e percusión), coñecido ademais polos seus aturuxos. Sen ter o apelido Lamas, J. A. Furelos, gaiteiro principal que destacaba polo seu gran fol da gaita co cal se axudaba para poder cantar e tocar. Estes foron tres piares fundamentais do sexteto, de principio a fin, encargados de formar os novos membros do grupo, tanto do núcleo familiar -fillos de Pancho (Manolo, Modesto e José) coma alleos a este -sobriños de Furelos (Manolo, Germán e Alfonso)-. Verbo disto, foron varios os integrantes que se criaron musicalmente da man de Ramón, quen impartía academia de vento de modo gratuíto na casa.
Coa desaparición destes tres piares, Ramón, Pancho e Furelos, a formación seguiu o seu percorrido como ‘Sexteto Enxebre Hermanos Lamas’ sen que houbera ningún integrante familiar con tal apelido, mais constatando así a pervivencia ata ben entrada a década dos noventa, onde desaparece como grupo profesional de música tradicional.
Co gallo do centenario conseguimos xuntar os últimos músicos que formaron parte activa deste clan familiar dos Lamas e así poder homenaxear a súa traxectoria. Este logro, do que eles son os únicos protagonistas, realizouse contando coa presenza de José Lamas (saxo) e Modesto Lamas (gaita) -fillos de Pancho Lamas-, quen na súa xuventude formaron parte do sexteto xunto co seu irmán Manolo, xa falecido, constituíndo a Segunda xeración dos Lamas. A continuación collería o relevo Germán A. Soneira (gaita) -sobriño do gaiteiro Furelos-, quen seguiu os pasos de seus irmáns no grupo e que foran introducidos por seu pai e tío na charanga. Germán xera unha nova forma de interpretar os temas, dado a súa gran maxistralidade no tanxer da gaita. Manuel Sande, derradeiro bombista da formación, formou parte da Terceira xeración dos Lamas, magnífico  a hora de interpretar os temas co seu bombo e pratiños. Por último, Miguel Lamas (clarinete), neto de Pepe Lamas e bisneto dos fundadores, asegura a continuidade no que é a Cuarta xeración dos Lamas. Nel recae toda a herdanza do patrimonio musical dos seus antepasados, constatando a transmisión dos xenes musicais familiares.
Nesta breve interpretación televisiva no programa Luar, elixiron de entre todo o seu amplo repertorio o pasodobre ‘Os Cabezudos’, dado que é unha peza moi significativa para eles, pois foron moitos anos tocando as danzas para os Cabezudos de Santiago de Compostela á parte de gustar moito nas festas e verbenas onde concorrían. En tales festas, alá polos anos corenta, producíanse as ‘remudas’ -representadas nesta interpretación da A.C.A Regionalista cos Lamas- e consistentes en cambiar de parella no baile coa peculiaridade de que o home que está a bailar coa moza ten que ceder gustosamente a súa parella no momento en que é solicitada por outro cabaleiro. Esta ‘remuda’ pódese producir en calquera momento do baile, non ten por que esperar a que acabe, e a moza non debe negarse á petición do novo danzante, para un correcto cumprimento desta acción social; mentres, o mozo que queda sen parella, e facendo propio, solicita o baile doutra moza. Estas accións tiñan o inconveniente de provocar numerosos enfrontamentos entre o sector masculino, coñécense casos moi sangrantes de pretendentes dunha mesma moza nos que algún home acaba gravemente ferido de arma branca ou de fogo, polo que acabar a paus non era o peor en moitos casos. A cortesía desvirtuábase e moitas veces aproveitábase para amolar un rival no cortexo dunha dama, para non deixar que bailara con ela en toda a festa. Hai que dicir que tan só se respectaban as parellas casadas.
Homenaxes, Mención Especial

O Gaiteiro de Pacios – A Fonsagrada

O pasado sábado 27 de novembro 2010 a Fonsagrada tinguiuse de loito xa que despedía a un gran gaiteiro e mellor persoa, Don Justo González Bolaño, máis coñecido como Justo de Pacios, «da casa do rego».
Aos seus 81 anos deixounos o que consideramos coma un mestre gaiteiro. Aqueles que tivemos a sorte de o coñecer sentimos tamén a perda dun amigo, dunha persoa entrañable a cal tiña unha filosofía de vida intrínseca á súa forma de vivir e de sentir este mundo.
Corría o ano 1998 cando, levados da man de Don Aquilino Fernández, fomos visitar o seu amigo e compañeiro de fatigas, e de afección pola caza, o Sr. Justo. Moitos eran os lazos que unían estas dúas persoas. Con tal anfitrión, o señor Justo non dubidou en sacar a gaita para ofrecernos o mellor do seu repertorio de tal xeito que axiña comprendemos a magnitude da calidade e virtuosismo de seu coma músico.
O seu gusto e bo facer pola nosa música levouno, en anos de mocidade, a formar un quinteto -presenza de clarinete- cos seus veciños da Puebla. Co seu compañeiro «Pardiñas»  e outros chegaron a acadar gran sona na comarca. Co paso dos anos, e máis na actualidade, foi moi recoñecido e famoso no mundo da gaita galega por unha peza que el interpretaba ‘do lindo’: «O xiriguelo de Pacios», moi recorrida polos gaiteiros en concursos ou exhibición, xa que require dun gran tempero e destreza, ao igual que o restante repertorio de Don Justo.
Para toda a súa familia, e en especial para a súa dona Celia Pérez Maguide, o noso máis sentido pésame.