Presentamos a que pode ser a última testemuña viva do que foron os bailes soltos no concello de Teo. A Sra. Antonia é un dos derradeiros exemplos de tradición na zona teense. Nada en Tribaldes, na parroquia de Bamonde-Teo, criouse nunha familia numerosa na que ela era unha das máis novas, a diferenza co seu irmán maior Manuel era de máis de dez anos. Todos eles compartían o gusto polo folclore sendo grandes bailaríns ou músicos como o caso do Sr. Alfredo, gaiteiro de Bamonde e clarinetista na Banda Artistica de Vilariño. Coma moitos naquel tempo, aprendeu a bailar e a tocar acudindo ás troulas que se celebraban con motivo dalgunha festividade e sen máis ánimo ca desfrutar e divertirse. O seu rol serviu para reforzar os lazos de unión na convivencia veciñal .
O que máis lle gustaba a Don Alfredo era a música de acordeón, dicía: unha soa persoa era quen de faser música para un baile, e saíanos moito máis barato que contratar un ghrupo de ghaitas e xa non falemos dunha pequena Música (con este nome era como se coñecían as bandas que eran reservadas para o día grande do patrón). Moito temos bailado co acordeón de Barrros dos Mestros (Reis, Teo). Empesaba cuns agarrados, pasodobles, valses, rumbas…, e logho sempre botaba unhas muiñeiras que fasían levantar as pernas; a min íanme moi ben os pateados corridos. Que tempos aqueles, nos que bailábamos na casa da sosiedade, no campo da festa á saída da misa ghrande… Hoxe todo iso mudou, a xente non sabe devertirse, non acoden ás romarías en ghrupos para mosear e, moito menos, para bailare porque non saben o solto e, se me descoido, nin o agharrado.
A presenza do acordeón no país.
Este instrumento está asociado de seu ao oficio dos cegos que pedían esmola, pois na nosa e noutras culturas valíanse del para recitar as historias de cordel. O certo é que non podemos caer nesta simple asociación, pois a presenza do acordeón tivo unha fonda e rica repercusión en toda Galicia.
Os modelos que primeiro chegaron a Galicia foron os diatónicos, máis coñecidos como de botóns, moi arraigados no país veciño e que se estenderon por toda a rexión. A década dos cincuenta foi a máis fructífera en acordeonistas, fenómeno e moda moi estendida no país. Estes acordeonistas eran afeccionados que interviñan nas festas de xeito esporádico e improvisado, animando coa súa música as foliadas dos domingos, vodas, romarías…, encargándose de promover e continuar coa tradición.
Algúns destes músicos fixeron dunha afección case unha profesión asistindo ás festas a cambio duns cartos acordados previamente. O evoluír deste instrumento na nosa terra deu paso a formacións musicais que incluían o acordeón; as orquestinas e, co tempo, as grandes orquestras foron quen de lle dar a xusta presenza no panorama musical galego da época. Neste sentido podemos destacar a famosa orquestra da Coruña Os irmáns Mallos, que baseaban todo o seu repertorio no gusto polo acordeón.
Cómpre mencionar que un dos principais motivos para acadar o acordeón tal presenza na nosa cultura musical foi a chegada dos acordeóns piano, o que supuxo outra pequena revolución. O sistema de tanxido era máis sinxelo cós existentes ofrecendo á vez máis posibilidades á hora de interpretar calquera peza.
A boa acollida en todo momento do acordeón no noso folclore supuxo implicitamente que formase parte do mesmo adaptándose á interpretación dos ritmos máis tradicionais tales coma muiñeiras e jotas. O seu son outorgoulle unha viveza ao baile solto galego rexistrándose á vez influencias portuguesas (viras e outros compases propios do país veciño), do mesmo xeito que foron testemuñas dos ritmos achegados pola masiva emigración galega, principalmente de América do Sur: tangos, boleros, cumbias…
Nestes anos debemos destacar o papel xogado pola radiodifusión, determinante para incorporar melodías denominadas demodé.
Na actualidade o panorama é outro, pois os nenos non teñen o acordeón como instrumento predilecto para tomalo como afección e os nosos maiores cada vez son menos os que poden transmitir o seu bo tocar. En consecuencia, só nos queda agradecer a todos o labor desinteresado ao volver coller o acordeón para interpretarnos aquelas pezas case esquecidas. Como claro exemplo disto contamos co Sr. Don Juan Alén, de Cobas–Cacheiras, quen foi capaz de ensinarnos esta muiñeira que xa tocaba seu pai nas festas.
Enlace ao programa Luar
Daquela eramos moitos os mozos que tocabamos o acordeón; Sabino de Munín, Alfonso de Raxó, meus primos de Cobas…; unha chispa deles, había moita afición.
